Η ιστορία μιας φωτογραφίας

Οι κοινωνικές μεταβολές και οι λανθασμένοι υπολογισμοίΑπό τον
Μανώλη Κοττάκη

Mπορεί μια φωτογραφία να κρίνει εκλογές; Εξαρτάται. Εξαρτάται ποιες χορδές των πολιτών θα αγγίξει. Η νεότερη Ιστορία μας έχει να επιδείξει παραδείγματα φωτογραφιών που κέρδισαν εκλογές, έστω κι αν μετέπειτα αποδείχθηκε η πλαστότητά τους, αλλά και παραδείγματα φωτογραφιών των οποίων η δημοσίευση έφερε αποτελέσματα εντελώς αντίθετα από τα προσδοκώμενα. Η φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου να χορεύει ζεϊμπέκικο στον Τσιτσάνη ([το «Τρελοκόριτσο (Γεννήθηκες για την καταστροφή)»] προκάλεσε τη χλεύη των βορείων προαστίων το 1980. «Μα… στον χασικλή πήγε;» σχολίαζαν απαξιωτικά οι κυρίες των Αθηνών τότε. Και όμως, αυτή η φωτογραφία έφερε κοντά τον καθηγητή του Μπέρκλεϊ με τις μεγάλες πλειοψηφίες. Η φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου στη θαλαμηγό «Γουαδαλαχάρα» μαζί με τον επιχειρηματία Λούβαρη λίγο μετά τη φονική επέλαση του Εγκέλαδου στην Καλαμάτα ουδένα επηρέασε. Η φωτογραφία της εξώγαμης κόρης του στη Σουηδία -αποκαλύφθηκε στις εκλογές του 1985- ουδένα επηρέασε. 

Η φωτογραφία, όμως, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με Γερμανούς αξιωματικούς στην «Αυριανή» πάλι στις εκλογές του 1985 έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο αποτέλεσμα. Και ας αποδείχθηκε μετά τις εκλογές ότι ο Μητσοτάκης δεν είχε καμία σχέση με τους ναζί. Οι φωτογραφίες της Δήμητρας Λιάνη σε προσωπικές στιγμές και τα πρωτοσέλιδα με τίτλους «ο Απατεώνας και το τσόκαρο» ενθουσίασαν το 1989 το συντηρητικό κοινό. Οχι όμως και ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, που κράτησε το ΠΑΣΟΚ στο θηριώδες ποσοστό του 39% στις εκλογές του 1989. Η φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου να στέκεται στη σκάλα του αεροπλάνου της Ολυμπιακής κατά την επιστροφή του από το νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και το περίφημο νεύμα νομιμοποίησης του πρωθυπουργού προς την ημιπαράνομη Λιάνη σκανδάλισε το αστικό κοινό των Αθηνών. Αντιθέτως, ενθουσίασε λαϊκά κοινά και ιδιαίτερα ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι χειροκρότησαν τη νομιμοποίηση του γεροντοέρωτος με τις μικρούλες. Εως τότε εθεωρείτο ποινικό αδίκημα.

Τι προσπαθώ να «πω» τόση ώρα; Πως διαβάζοντας μια φωτογραφία λάθος, δεν κινδυνεύουμε απλώς να κάνουμε εσφαλμένους πολιτικούς υπολογισμούς. Κινδυνεύουμε να πάθουμε κάτι σημαντικότερο: να αποτύχουμε να διαβάσουμε την κοινωνική μεταβολή. Το ζεϊμπέκικο ενός υποψήφιου πρωθυπουργού, το εξώγαμο ενός πρωθυπουργού, η ερωτική σχέση ενός πρωθυπουργού με μια νεότερη, οι διακοπές ενός σοσιαλιστή πρωθυπουργού σε θαλαμηγό ήταν απολύτως καταδικαστέα με βάση τους σκληρούς ηθικούς κώδικες της ελληνικής συντηρητικής κοινωνίας της δεκαετίας του 1980. Ωστόσο, από ένα σημείο και μετά τα πράγματα άρχισαν να αποκτούν μια κοινωνική δυναμική που ξεπερνούσε αυτούς τους κώδικες. Οσοι έκαναν πολιτική με παλαιά δεδομένα έπεσαν εν τέλει έξω. 

Γράφω με αφορμή τις φωτογραφίες του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα σε θαλαμηγό επιχειρηματία στην Ιθάκη. Δεν είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα επιτύχουν τον σκοπό τους. Η σύλληψη ελέγχεται για την ορθότητά της, καταρχάς, διότι δεξιοί επιχειρούν να κάνουν κριτική στον πρωθυπουργό από τα αριστερά. Δεν το ξέρουν το σπορ. Επειτα, διότι το ζήτημα δεν είναι αν ο Τσίπρας αγαπά τις ελίτ, αλλά και αν οι ελίτ αγαπούν τον πρωθυπουργό. Γιατί δεν μας κάνει εντύπωση που ένας ισχυρός της ναυτιλίας, όπως ο αείμνηστος Περικλής Παναγόπουλος κάλεσε στη θαλαμηγό του τον εν Ελλάδι εκπρόσωπο του Μαδούρο; Επίσης, σκέπτεται κανείς ότι στο απολιτίκ κοινό ο Τσίπρας εμφανίζεται ισχυρός καθώς τον υπολογίζουν οι ισχυροί;

Και τέλος: Μια φωτογραφία ίσως υπερσυσπειρώνει τους οπαδούς της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ εναντίον του πρωθυπουργού. Μήπως, όμως, θυμώνει και συσπειρώνει την κεντροαριστερή βάση του υπέρ του; Προφανώς στους δικούς μας κώδικες η εμφάνισή του αυτή είναι αποκαλυπτική της υποκρισίας. Αλλά στους κώδικες των άλλων; Εχει την ίδια σημασία; Υπάρχει και κάτι ακόμη. Η αντιπολίτευση της φωτογραφίας ανοίγει μια τεράστια κερκόπορτα: Φωτογραφίες έχουν όλοι για όλους. Αν αρχίσουν και οι απέναντι το ίδιο βιολί με φωτογραφίες από κότερα, ελικόπτερα, χιονοδρομικά κέντρα, βίλες επιχειρηματιών και οτιδήποτε άλλο θεωρείται απολύτως συμβατό για τους πολιτικούς της αστικής τάξεως (αλλά όχι για αριστερούς), θα τελειώσουμε ποτέ; 

Μια άποψη λέω. Ισως είμαι και λάθος. Ισως να με έχει προσπεράσει η εποχή και εμένα και να μην το έχω αντιληφθεί.

{{-PCOUNT-}}12{{-PCOUNT-}}

Η εφημερίδα δημοκρατία δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Χρήστες που δεν τηρούν τους όρους χρήσης αποκλείονται.

spot_img

Κορυφαίες Ειδήσεις

Προτεινόμενα